14 YıLLıK MUHAFAZAKAR PARTI IKTIDARı SONLANDı: BIRLEşIK KRALLıK SEçIMLERINDE İşçI PARTISI’NIN EZICI ZAFERI
Son dönemin yoğun seçim maratonunda, 4 Temmuz yani dün gerçekleşen Birleşik Krallık seçimleri yer aldı. İşçi Partisi, Muhafazakar Parti’nin önemli kayıplarının ardından büyük bir çoğunlukla iktidara geçti. Çiçeği burnunda Başbakan Keir Starmer ve partisi erken ivme gösterme konusunda istekli olacak. Yapılacaklar listesinin tepesinde yeni hükümeti kurmak ve bürokrasiyi tazelemek var. Diğer önceliklerse önümüzdeki günlerde gerçekleşecek NATO Zirvesi (9-11 Temmuz) ve Hazine Şansölyesi’nin Mansion House Konuşması gibi acil konular.
Seçimin diğer önemli sonucuysa siyasi muhalefetin yeniden şekillenmesi oldu. Liberal Demokratlar özellikle iyi performans gösterdi ve kısa vadede Muhafazakar Parti'de bir liderlik yarışmasının muhtemel olmasından dolayı çok daha önemli bir ses olacak. Bugün itibariyle Muhafazakar Parti lideri Rishi Sunak görevinden istifa etti. Sonuçlar küçük partiler için olumlu olarak değerlendirilebilir. Reform UK ve Brexit sürecinde önemli rol oynayan lider Nigel Farage özellikle sağ siyasette aktif aktörler olarak karşımıza çıkacaklar. Avrupa’da yükselen sağçı popülist trendi doğrulayarak, Reform UK, koltuk sayısı az olsa da, ulusal oyların önemli bir payını aldı.
Sonuçlar, Muhafazakarlar için büyük kayıplar, İşçi Partisi, Liberal Demokratlar ve diğer partiler için ise büyük kazançlarla dolu.
TSİ 17 itibariyle, 650 koltuğun 648’i açıklandı. Sonuçlara göre, İşçi Partisi 412 koltuk kazandı (214 artış), Muhafazakarlar 121 (251 düşüş), Liberal Demokratlar 71 (63 artış), İskoç Ulusal Partisi SNP 9 (37 düşüş), Yeşiller 4 (3 artış) ve Reform UK 4 (4 artış).
Sonuçlar İşçi Partisi'ne ve Starmer'a Avam Kamarası'nda önemli bir esneklik veriyor. Starmer, bu sabahki zafer konuşmasında destekçilerine teşekkür etti ve ülkeye istikrar getirme ve "ulusal yenilenme" çalışmalarına başlama sözü verdi.
Bazı tahminlerin aksine, seçim Muhafazakarlar için çok kötü ve Birleşik Krallık'ın üçüncü büyük partisi olan Liberal Demokratlar ve Reform UK için çok iyi geçti. Bu, Starmer'ın hükümetine karşı muhalefetin doğasını ve rengini etkileyecek. Avam Kamarası açıkça merkez sola kayacak; Reform UK'den gelen baskı ise yeni resmi muhalefeti popülist sağa çekecek.
Muhafazakarlarda bazı sembolik ve önemli kayıplar var, en simgesel olanı eski Başbakan Liz Truss. Kısa vadede partinin içe kapanması bekleniyor. Sunak’ın istifasının ardından önemli adaylar arasında Tom Tugendhat, Kemi Badenoch, Priti Patel ve Suella Braverman bulunuyor.
Liberal Demokratlar beklentilerin en üst seviyesinde bir performans göstererek geleneksel olarak güvenli olan Muhafazakar koltukları kazandı. Sadece sekiz koltuktan 71'e yükselerek Avam Kamarası’nda Muhafazakar Parti'nin yarısından fazlası büyüklüğünde çok daha güçlü bir varlık gösterecekler. İskoç SNP'nin Westminster'deki düşüşü göz önüne alındığında, Liberal Demokratlar artık İşçi Partisi'ne karşı siyasi muhalefetin çok daha büyük bir ortağı olacaklar.
Diğer yandan sonuçlar küçük partiler için de iyiydi. Reform UK, ülke çapında oy oranında Liberal Demokratları (yüzde 14'e karşı yüzde 12) kıl payı yendi ve dört koltuk kazandı (Birleşik Krallık seçim sistemine göre her bölgeden en çok oyu alan aday, o bölgenin milletvekili olarak Avam Kamarası'na girer). Seçimi Clacton seçim bölgesinde kazanan Farage, şüphesiz önemli bir siyasi aktör olacak ve Britanya siyasetine ilk kez bir milletvekili olarak girecek. Yeşillerse yüzde 7 oy oranıyla üç koltuk kazanarak toplamda dört koltukla, İşçi Partisi'nin solunda daha güçlü, ancak daha zayıf bir aktör olarak yer alacaklar.
İskoçya
İskoçya’da SNP, beklentilerin en alt seviyesinde performans gösterdi ve 38 koltuk kaybederek sadece dokuz koltuğa düştü. SNP yetkilileri, İskoçya son dönemde yaşanan zorlukların ardından bu sonucun, ikinci bir bağımsızlık referandumu kampanyası için önemli bir gerileme olduğunu kabul etti. Ancak anketlere göre ülkenin yarısı hala bağımsızlığı destekliyor. Oy oranında nispeten az bir farkla (İşçi Partisi yüzde 36'ya karşı SNP yüzde 30), milliyetçiler 2026 İskoçya Parlamento seçimlerine dair hala umutlular.
Galler
Muhafazakarların Galler'de artık koltuğu yok, İşçi Partisi ise 32 koltuğun 27'sini, Ayrılıkçı Plaid Cymru Partisi dört ve Liberal Demokratlar ise bir koltuk kazandılar. İşçi Partisi'nin oy oranı yüzde dört düşmesine rağmen sonucu, Galler'deki siyasi üstünlüklerinin bir teyidi olarak değerlendiriyorlar. İşçi Partisi son bir asırdır Cardiff'te hükümeti kuran ana Westminster partisi oldular.
Kuzey İrlanda
Sinn Féin, Kuzey İrlanda'nın en büyük Westminster partisi oldu ve yedi koltukla Kuzey İrlanda'nın önde gelen partisi ve Kuzey İrlanda'daki milliyetçilerin ana sesi olarak yerini pekiştirdi. DUP lideri Gavin Robinson, Doğu Belfast'taki koltuğunu kıl payı korurken, parti sadece beş milletvekili kazanabildi.